اسرار نام‌های کعبه
از بعضى روایات استفاده مى‌شود که کلمه بکّه به محلى که خانه خدا آنجا واقع شده اطلاق مى‌شود و کلمه مکّه به تمام شهر یا حرم اطلاق مى‌شود.
در قرآن کریم و روایات اسلامى از خانه خدا با نامهاى متفاوتى تعبیر شده است و قطعاً در هر یک از این نام‌ها اسرار و حکمت‌هایی است که در کتاب‌های اسرار و معارف حج به آن‌ها اشاره شده است.
کعبه، خانه‌ای به شکل مربع
از روایات استفاده مى‌شود که علت نامگذارى خانه خدا به کعبه این است که به شکل مربع است.
از امام صادق(ع) پرسیدند: چرا خانه کعبه، کعبه نامیده شده است؟ آن حضرت فرمود: زیرا این خانه به شکل مربع است.
پرسیدند: چرا به صورت مربع آفریده شده؟ امام فرمود: چون خانه کعبه در برابر بیت المعمور قرار دارد و بیت المعمور به شکل مربع است.
پرسیدند: چرا بیت‌المعمور به شکل مربع آفریده شده است؟ فرمود: چون بیت‌المعمور در برابر عرش قرار گرفته است و عرش به شکل مربع است.
پرسیدند: چرا عرش به شکل مربع آفریده شد؟ امام فرمودند: زیرا کلماتى که اسلام بر آن‌ها پایه ریزى شده، چهار کلمه است و آن‌ها عبارتند از: «سبحان اللّه، الحمدللّه، لااله الاّ اللّه واللّه اکبر».
بکّه خانه خداست
از بعضى روایات استفاده مى‌شود که کلمه بکّه به محلى که خانه خدا آنجا واقع شده اطلاق مى‌شود و کلمه مکّه به تمام شهر یا حرم اطلاق مى‌شود.
از امام باقر(ع) روایت شده است که آن حضرت فرمود: بکّه محلى است که خانه خدا در آنجا واقع شده و مکه تمام جاهایى است که حرم آن را فرا مى‌گیرد و از امام صادق(ع) روایت شده است که آن حضرت فرمود: مکان خانه، بکّه و خود شهر، مکه است.
فلسفه نامگذارى خانه خدا؟
عبداللّه بن سنان مى‌گوید: از امام صادق(ع) پرسیدم چرا کعبه را بکّه نامیده‌اند؟ امام(ع) فرمود: چون مردم پیرامون خانه کعبه و در درون آن گریه نموده و اشک مى‌ریزند.
البیت العتیق
سر نامگذارى خانه خدا به این نام، یکى از این سه امر است:
الف) کلمه عتیق به معناى آزاد شده است، یعنى کسى ادعاى ملکیت آن را ندارد. العبد العتیق یعنى بنده‌اى که آزاد شده است و چون خانه کعبه از قید مملوکیت آزاد است و کسى ادعاى ملکیت آن را ندارد لذا خانه کعبه را البیت العتیق، یعنى: خانه آزاد نامیده‌اند.
ابوحمزه ثمالى مى‌گوید: از امام محمد باقر(ع) در مسجدالحرام پرسیدم: چرا خداوند خانه کعبه را العتیق نامیده است؟ آن حضرت پاسخ داد: هیچ خانه‌اى در روى زمین وجود ندارد که خداوند آن را آفریده باشد مگر اینکه داراى آقا و کسانى باشد که در آن مى‌نشینند، فقط خانه کعبه است که کسى در آن سکونت ندارد و کسى جز خداوند، آقاى آن نیست، پس خانه کعبه آزاد است.
ب) کلمه عتیق به معناى قدیمى هم آمده است و ممکن است علت نامگذارى خانه کعبه به بیت العتیق این باشد که خانه کعبه، قدیمی‌ترین و نخستین خانه‌اى است که در روى زمین بنا نهاده شده است.
ج) روایات اسلامى بیانگر این واقعیت است که خداوند، خانه کعبه را توسط ملائکه با حضرت آدم(ع) بنا نهاد و این خانه تا مدت‌ها در همین مکان کنونى بود ولى پس از طوفان نوح(ع) که تمام زمین را آب فراگرفت، خداوند بارى تعالى آن خانه را از مکان کنونى برداشته و به آسمان و عالم قدس منتقل نمود و در واقع خانه کعبه را از غرق شدن نجات داد و علت نامگذارى خانه کعبه به البیت العتیق این است که این خانه در آن زمان از غرق شدن نجات پیدا کرده است. از امام صادق(ع) روایت شده است که آن حضرت فرمود: خانه کعبه را البیت العتیق نامیده‌اند چون از غرق شدن نجات داده شد.
بیت الحرام
در قرآن کریم، خداوند کلمه بیت را در چند مورد به ذات اقدسش اضافه نموده است؛ مانند آیه ۱۲۵ از سوره بقره و آیه ۲۶ از سوره حج ولى از خانه کعبه بیت اللّه الحرام نام نبرده است.
اما در روایات در موارد زیادى از خانه کعبه با این عنوان نام برده شده است و از امام صادق(ع) که راجع به فلسفه نامگذارى خانه کعبه به این نام پرسیده‌اند، آن حضرت فرموده است: خانه کعبه را بیت اللّه الحرام نامیده‌اند، چون بر مشرکین حرام شده است که داخل کعبه روند.
عظمت و حرمت کعبه
خانه کعبه از حرمت ویژه‌اى برخوردار است. خداوند بارى تعالى به این خانه نظر خاصى دارد و هیچ کس جرأت جسارت و بى‌احترامى به این خانه را ندارد، زیرا کسى که به خانه کعبه بى‌احترامى کند و حرمت آن را هتک نماید، قطعاً مورد عقوبت دنیوى و اخروى خداوند قرار خواهد گرفت.
در زمانهاى گذشته و قبل از ظهور اسلام، بعضى از قبائل قصد هتک حرمت و انهدام خانه کعبه را نمودند ولى خداوند از عملى شدن قصد آنان جلوگیرى نمود و بر آنان عذاب نازل کرد. همانطور که در داستان اصحاب فیل و ابرهه، گویاى این واقعیت است، خداوند در قرآن کریم درباره این مطلب، سوره‌اى را نازل کرده و مى‌فرماید:
«ألَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِاَصْحابِ الفیل ألَمْ یَجْعَلْ کَیْدَهُمْ فی تَضلیل وأرسَلَ عَلَیْهِمْ طَیْراً اَبابِیل تَرمْیهِمْ بِحِجارَةٍ مِنْ سِجِّیل فَجَعَلَهُمْ کَعَصْفٍ مَاءَکُولٍ.»
یعنى: آیا ندیدى که پروردگارت با اصحاب فیل چه کرد؟ آیا نیرنگ آنان را تباه نساخت؟ و بر آنان پرندگانى را گروه گروه فرستاد که انسان را سنگى از گل مى‌انداختند و سپس آنان را مانند کاه برگهاى خورده شده گردانید.
