گزارشی از چهارمین جلسه آموزشی کاروان(ویژه خواهران)

احکام حج تمتع ویژه بانوان
وجوب حجة الاسلام
مـسـالـه – حـجة الاسلام بر شخص مکلف مستطیع, واجب است.
 
استطاعت مالى زنان
مساله – در وجوب حج, علاوه بر هزینه رفت و برگشت, داشتن ضروریات زندگى و آن‌چه را در معیشت به آن نیاز دارد نیز شرط است, مثل خانه مسکونى و اثاث خانه و وسیله سوارى و غیر آن در صورتى که مناسب شان او باشد.
هـمـچـنـیـن در صورت مراجعت به وطن هزینه سوغات ها ومخارج پذیرایى را داشته باشد, در صورتى که ترک آن, باعث خجلت زدگى او مى شود.
مـساله – اگر زنى مستطیع است و براى حج ثبت نام کرده، جایز نیست نوبت خود را به هر بهانه‌اى به شوهر خود بدهد, ولى اگر نوبت خود را به شوهر داد, حج شوهر صحیح است و باید خود زن بعدا به حج برود.
مـسـالـه – اگـر زنى لوازم مازاد بر زندگى مثل لباس, جواهرات, اشیاى قیمتى و عتیقه دارد, بـه گـونه‌اى که قیمت آنها به اندازه هزینه حج است و سایر شرایط را نیز دارا مى باشد, واجب است وسـایـل مـازاد را بفروشد و به حج برود.
همچنین است زر و زیور زنى که در اثر پیر شدن یا شرایط زمان, نیاز او از آنها برطرف شده باشد.
مـساله – هرگاه زنى با کسب و کار مى تواند مخارج خویش را متکفل شود و هزینه حج را تهیه کند, و در صورتى که به حج برود, شوهرش براى مخارج خانواده به زحمت مى‌افتد اگر به زحمت افـتـادن شوهر موجب حرج براى زن نباشد, مستطیع است و باید به حج برود, بنابر این, به زحمت افتادن شوهر مانع استطاعت زن نمى شود.
 
استطاعت زن به وسیله ارث
مساله – اگر شوهر از دنیا برود و زن در حیات شوهرش استطاعت نداشته و بعد از مردن شوهر بـا ارث او, اسـتطاعت مالى پیدا کند, ولى به جهت مرض یا پیرى نتواند به حج برود, در صورتى که مـرض و پیرى او به نحوى است که قدرت رفتن به حج را ندارد مستطیع نشده و حج بر او واجب نیست و اگر بعد از مردن شوهر, شغل یا صنعتى که بتواند بعد از برگشتن از حج, زندگى خود را اداره کـنـد, نداشته باشد, مستطیع نمى شود, هرچند ارثى که برده براى رفتن به حج و برگشتن کافى باشد.
مـساله – زنى که شوهرش زنده است و مخارج زندگى او را مى پردازد, ولى پس از مرگ یکى از بستگانش, اموالى به او رسیده که به مقدار مخارج حج مى باشد, در این صورت, زن مستطیع است و باید به حج برود.
 
استطاعت زن با مهریه
مـسـاله – زنى که مهریه او به مقدار مخارج حج یا بیشتر از آن است, اگر شوهر قدرت پرداخت مهریه را ندارد, در این صورت, زن حق مطالبه مهریه را ندارد و مستطیع نمى باشد.
مـساله – اگر شوهر قدرت پرداخت مهریه زن را دارد و مطالبه آن براى زن مفسده اى ندارد, با فرض این که شوهر نفقه و مخارج زندگى زن را مى دهد, لازم است زن مهریه خود رامطالبه کند و به حج برود و اما چنانچه براى او مفسده دارد, مثل این که ممکن است مطالبه مهر به نزاع و طلاق منجر شود, مستطیع نشده است.
مـسـالـه – اگر کسى در وقت ازدواج به همسر خود وعده یک حج بدهد, یعنى به عنوان مهر بـاشـد و در عقد ازدواج هم ذکر شده باشد, باید به آن عمل کند و اگر تنها صرف وعده باشد, لازم نیست عمل کند.
مـسـالـه – س – زمـانى که ازدواج کرده ام با مهریه ام مى توانستم به حج مشرف شوم ولى چون شـوهرم آن را نداد,نتوانستم به حج بروم و الان هزینه حج بسیار سنگین شده ومهریه ام وافى به آن نیست آیا وجوب حج بر من مستقر شده یانه ؟
ج – اگـر حـج بـر شـمـا مستقر نشده , در فرض مذکور حج بر شماواجب نیست و اگر شوهر شما متمکن بوده که مهریه شما رابدهد با این حال مسامحه کرده اید و مهریه را نگرفته اید وسایر شرای ط را نیز داشتید, حج بر شما مستقر شده و بایدحج به جا آورید.
 
اجازه شوهر در حج
مساله – هر گاه زنى مستطیع باشد و بتواند بدون شوهر وبدون مشکل به سفر حج برود, شوهر حق ندارد از رفتن او جلوگیرى نماید, چون در سفر حج واجب, اجازه شوهر براى زن شرط نیست و زن باید حج واجب خود را به جا آورد.
مساله – اگر زن بخواهد حج مستحبى به جا آورد, باید از شوهر اجازه بگیرد.
مـسـالـه – اگر زنى که در عده طلاق رجعى به سر مى برد ودر آن ایام بخواهد حج مستحبى به جا آورد, باید از شوهر اجازه بگیرد, ولى پس از تمام شدن عده و همچنین در عده وفات وطلاق غیر رجعى اجازه شرط نیست .
مـسـالـه – اگر زن قبل از ازدواج نذر کرده باشد که حجى به جا آورد, و بعد از آن ازدواج کرده است , باید به نذر خود عمل کند و اجازه شوهر شرط نیست .
در این صورت , شوهر هم نمى تواند او را از انجام حج بازدارد.
مساله – اگر زن بدون اجازه شوهر نذر کند که حجى به جاآورد, نذر او صحیح نیست و عمل به آن واجب نیست.
 
وجود همراه در سفر حج
مـسـاله – اگر زن بتواند به تنهایى به حج برود و بر خود نترسد,لازم نیست محرمى همراه او بـاشـد, ولـى اگر امنیت ندارد وتنها نمى تواند به حج برود, واجب است یکى از محارم یا فردمورد اطمینانى را همراه ببرد.
مساله – اگر زنى به همراه نیاز داشته باشد و همراه هم مزد مى گیرد, باید مزد او را هم بدهد, ولى چنانچه توانایى پرداخت مزد او را ندارد, مستطیع نمى باشد.
 
استطاعت زن به وسیله بذل و بخشش دیگران
مـسـاله – زنى که هزینه حج را ندارد, ولى شوهرش یا پدرش و یا دیگرى , به وى بگوید: به حج بـرو, من تمام هزینه آن رامى پردازم .
چنانچه به گفته او اطمینان داشته باشد, واجب است قبول کند و به حج برود.
مـساله – اگر کسى مالى را به همسرش بدهد که حج به جاآورد ودر قبول آن هیچ گونه منت و خـلاف شـان نـبـاشـد و مـال هـم بـه مقدار حج و تامین زندگى او باشد, باید قبول کند و به حج برودوپس ازقبول مستطیع است وحج او حجة الاسلام مى باشد.
مـسـالـه – اگـر بـراى زنى به وسیله بذل مال فرزندش استطاعت بذلى حاصل شود, در این صورت حج بر او واجب است و رضایت شوهر شرط نیست .
مـسـاله – حج بذلى از حجة الاسلام کفایت مى کند, یعنى اگر بعد از انجام این حج , خودش هم استطاعت پیدا کند, واجب نیست دوباره به حج برود.
 
مسائل متفرقه استطاعت
مساله – س – زنى پس از فوت شوهرش , از طریق ارث مستطیع شده است , ولى به علت بیمارى نمى تواند به حج مشرف شود, وظیفه او چیست ؟
ج – در صورتى که مرض او به گونه اى است که قدرت رفتن به حج را ندارد و قبلا حج بر او واجب نشده بود, مستطیع نشده است و حج بر او واجب نیست .
مـسـالـه – س – زنـى مـقدارى ملک دارد که منبع درآمد سالانه او است و جز این ملک درآمد دیگرى براى امرار معاش ندارد,آیا فروش آن براى رفتن به حج , واجب است ؟
ج – اگر ملک وسیله اداره معاش و زندگى او است و در صورت فروش و صرف آن در حج مخارج زندگى او تامین نمى شود,مستطیع نیست .
مساله – س – با توجه به این که از رفتن زنان حامله به حج جلوگیرى مى کنند, از نظر شرعى آیا استطاعت براى آنان حاصل مى شود یا خیر؟
ج – اگر احتمال خطر براى خود یا فرزند باشد, فعلا مستطیع نیست .
مـسـاله – س – زنى که بچه شیر مى دهد و مستطیع شده وسفر حج براى بچه او ضرر دارد, آیا مى تواند حج را ترک کند؟
ج – اگر خوف ضرر شدید یا تلف شدن براى بچه هست ,مستطیع نیست .
مـساله – س – همسر شهیدى که چند طفل صغیر دارد وعملا سرپرستى آنها را به عهده دارد و به عنوان خانواده شهیدقرعه حج به نام او درآمده است , آیا مى تواند مخارج حج را ازاموال فرزندان صغیر بردارد؟
ج – نمى تواند مصارف حج را از اموال صغیر بردارد.
مساله – س – زنى با این که مستطیع است , اما به علت کهولت سن نمى تواند اعمال حج را انجام دهـد, آیـا مـى تـوانـد درحـال حـیات کسى را به عنوان نیابت از طرف خود به حج بفرستد و امید بهبودى را در آینده ندارد؟
ج – اگـر قبلا مستطیع بوده و فعلا توان رفتن به حج را ندارد,حج بر وى مستقر شده و باید نایب بگیرد و اگر قبلا حج بروى مستقر نشده باشد اقوى عدم وجوب حج است .
مـسـالـه – س – چـنـدیـن سال قبل , شوهرم براى حج مرانام نویسى کرد و هم اکنون که نوبتم رسیده , او فوت کرده است .
 
نیابت
در برخى موارد, شخصى به جاى دیگرى اعمال حج را انجام مى دهد, به او نایب مى گویند و کار وى را نیابت مى نامند.
مساله – در نایب چند شرط معتبر است : اول : بلوغ بنا بر احتیاط واجب , دوم : عقل , سوم : ایمان , یعنى نایب علاوه بر اعتقاد به خدا و نبوت ومعاد, دوازده امام را هم قبول داشته باشد, چهارم : مورد وثوق باشد, یعنى اطمینان داشته باشیم که اعمال را انجام مى دهد, پنجم : آشنایى به افعال و احکام حج , ولو با ارشاد کسى درحال عمل , ششم : نایب در آن سال , حج واجب بر عهده نداشته باشد, هفتم : از انجام بعضى از اعمال حج معذور نباشد.
مساله – در منوب عنه , یعنى کسى که به نیابت او حج به جا مى آورند, دو شرط معتبر است : اول : اسلام .
دوم : ایـن کـه در حـج واجـب مـعتبر است منوب عنه مرده باشد یا اگر زنده است در اثر پیرى یا مرضى که امید خوب شدن در آن نیست , خودش نتواند حج به جا آورد.
مـساله – لازم نیست نایب هم جنس منوب عنه باشد,پس نایب شدن مرد براى زن و برعکس مانعى ندارد.
مـسـالـه – کـسى که از بعض اعمال حج عذر داشته باشد ونتواند اعمال اختیارى حج را انجام دهد, در صورتى که معذوربودنش از قبل بوده یا علم به آن داشته , نمى تواند نایب شود وهمچنین اگر از قرائت صحیح معذور باشد و در صورت اجیرشدن معذور, کفایت از منوب عنه نمى کند.
مـسـالـه – بـانـوان بـا توجه به این که در شب عید قربان , بعداز درک اضطرارى مشعر به منى مى روند, مى توانند نایب شوند.
مـسـالـه – س – زنـى در عرفات دیوانه شد و تا آخر اعمال خوب نشد, آیا شوهرش که همراه او است , مى تواند براى اونایب بگیرد و یا خودش باقى اعمال را انجام دهد؟
ج – مـجـنونه , تکلیف ندارد و نمى توانند براى او نایب بگیرند واگر عاقل شد, حکم اشخاص محرم دیگر را دارد.
مـساله – س – کسانى که مجاز هستند در شب عید قربان بعد از درک اضطرارى مشعر به منى بروند, آیا همه آنان ازذوى الاعذار مى باشند؟
ج – در فرض سؤال , زنها مى توانند نایب شوند و نیابت درسایر ذوى الاعذار صحیح نیست .
مـسـالـه – س – نـایـبـى کـه در وقـت قبول نیابت , براى حج معذور نبوده است , ولى بعد از عـقداجاره در موقع عمل یاقبل از محرم شدن جزء معذورین شده و در هر عذرى که پیش آمده , طبق وظیفه معذورین رفتار نموده , آیا حج او ازمنوب عنه کافى است ؟
ج – در عذر طارى کفایت خالى از وجه نیست .
مـسـاله – س – اگر نایب خوف حیض یا مرض داشته باشد,مى تواند اعمال حج را بر وقوفین و اعمال منى مقدم بدارد؟
ج – مى تواند.
مساله – س – آیا زنى که نیابتا به حج آمده , در مراسم قربانى مى تواند نایب بگیرد؟
ج – مانعى ندارد.
مساله – س – زنى که نایب است , وقتى به مکه مى رسد, به دلیل عادت ماهانه نمى تواند اعمال عمره تمتع را انجام دهد,وظیفه اش چیست ؟
ج – مورد عدول به حج افراد است .
مـسـالـه – س – زنـى که واجب الحج است وصیت کرده که ازاصل ترکه اش براى او حج بلدى تـوسـط وصـیش انجام شود,حال استطاعت جانى و مالى و غیره براى وصى او فراهم است ,فقط از حیث عدم شرکت در نام نویسى براى حج آن هم باعذرى استطاعت راهى ندارد, آیا مى تواند حج نیابتى راانجام دهد؟
ج – اگـر وصـى قـبـلا اسـتـطاعت نداشته و فعلا راه براى او بازنیست , الن هم مستطیع نیست و مـى تـوانـد براى حج نیابى اجیر شود, ولى اگر بدون این که اجیر شود, خود را به میقات برساند, نمى تواند حج نیابى به جا آورد و باید براى خودش حج به جا آورد.
 
 
اقسام حج
مـسـالـه – صـورت حج افراد که گاهى مورد ابتلاى متمتع مى شود از این قرار است که زن حـائض یـا کـسـى کـه بـه واسـطـه ضـیق وقت نمى تواند, عمره تمتع را به جا آورد باید قصد کند حج افراد را, و به همان احرام عمره تمتع که عدول به افراد کرده بود به عرفات برود و مثل سایر حجاج وقوف کند . بعد از آن به مشعر برود و وقوف کند, بعد برود به منى و اعمال منى را به جاآورد, مـگـر هدى را که واجب نیست بر او, بعد به مکه برود وطواف زیارت و نماز و سعى و طواف نساء و نـمـاز آن را بـه جـا آورد,پـس در این وقت از احرام خارج مى شود, بعد از آن برگردد به منى براى بیتوته و اعمال ایام تشریق به همان نحو که سایرحجاج به جا مى آورند.
 
حج تمتع
و این وظیفه کسانى است که شانزده فرسخ از مکه دور باشند.
مـسـالـه – بعد از انجام عمره تمتع تمام آن چه با احرام عمره تمتع بر بانوان حرام شده بود, حلال مى شود, مگر صید که در حرم براى محرم و غیر محرم حرام است .
مساله – س – اگر زنى به نیت عمره مفرده محرم شده , بعداز آن عادت شد و درهمه روزهایى کـه مـى تـوانـد در مکه باشد, حیض است , براى عمره مفرده باید چه کند و اگر به ایران آمده ,چه وظیفه اى دارد؟
ج – در فـرض سؤال , باید براى طواف و نماز نایب بگیرد و بقیه اعمال عمره را خودش به جا آورد و چنانچه به ایران آمده اقدام کند و برگردد و اگر نمى تواند برگردد, براى اعمال خود, نایب بگیرد, ولى باید خودش تقصیر کند و ترتیب بین آن و سایراعمال مراعات شود و تا اعمال را به جا نیاورده , آن چه به وسیله احرام بر او حرام شده , بر او حلال نمى شود.
مـساله – س – زنى که احتمال مى دهد, خون حیض ببیند ونتواند داخل مسجدالحرام شود, آیا مى تواند براى عمره مفرده مستحبى محرم شود و اگر خون دید براى طواف و نماز نایب بگیرد؟
ج – اشکال ندارد, چنانچه وظیفه او نایب گرفتن شد, عمل به وظیفه نماید.
 
میقاتهاى احرام
مساله – شخص جنب و حائض مى توانند در خارج ازمسجد محرم شوند و لزومى ندارد که صبر کنند تا پاک شوند واگر از روى عصیان , وارد مسجد شوند و محرم شدند, احرام آنان صحیح است .
مـسـالـه – در احرام بستن پاک بودن از حدث اصغر و اکبرشرط نیست , پس مى توانند در حال حیض و نفاس و استحاضه محرم شوند, بلکه غسل احرام , براى حائض و نفساء مستحب است .
مـسـالـه – مـیقات در جحفه مختص مسجد نیست و از هرجاى جحفه مى توانند, محرم شوند.
بنابراین , در صورت توسعه مسجد با صدق جحفه , احرام اشکال ندارد.
مساله – کسى که به واسطه فراموشى , ندانستن مساله یاعذرى دیگر, بدون احرام از میقات عبور کـرد, اگـر امـکان برگشتن به میقات را دارد باید برگردد و از میقات احرام ببندد واگر ممکن نـیـست , اگر داخل حرم نشده , از همان جا احرام ببنددو اگر داخل حرم شده در صورت امکان و رسـیـدن بـه اعـمال عمره واجب است از حرم خارج شود و محرم شود و اگر نمى تواند ازهمان جا محرم شود.
مـسـاله – زن حائض اگر مساله را نمى دانست و عقیده داشت که نباید در میقات محرم شود و احرام نبست حکمش حکم مسئله قبل را دارد.
مـسـاله – اگر زن در میقات حائض باشد و یقین کند که نمى تواند عمره تمتع را در وقت خود انـجـام دهـد, بـایـد نیت حج افراد کند و براى حج افراد محرم شود, ولى اگر بعد از آن کشف خـلاف شـد, در صـورتى که براى حجة الاسلام محرم شده , احرام او باطل است و باید براى عمره تمتع , مجددا محرم شود.
مساله – س – زنى قبل از احرام , براى عمره تمتع مى دانست که عادت ماهانه او ده روز است و قـبـل از احـرام حـج ,اعـمال عمره تمتع را نمى تواند انجام دهد, مع ذلک نیت عمره تمتع کرد, در برگرداندن نیت احرام عمره تمتع به حج افرادچه باید کند؟
ج – نیت را به حج افراد برگرداند و اشکال ندارد .
بلى اگر باالتفات به این که نمى تواند عمره تمتع را انجام دهد و اگر انجام دهد صحیح نیست به نیت عمره تمتع محرم شود, صحت این احرام , بلکه حصول جد به آن محل اشکال است .
مساله – زنان حائض مى توانند در خارج مسجد محرم شوندو لازم نیست از شوهر اذن بگیرند و قبل از میقات محرم شوند.
مـسـالـه – زن مـسـتحاضه مى تواند در مسجد شجره یا جحفه محرم شود و رفتن او به مسجد اشـکـالـى نـدارد و لازم نـیـسـت بـراى دخـول به مسجد غسل کند, ولکن احتیاط استحبابى در به جاآوردن غسل است .
مـسـالـه – اگـر زن حـائض به گمان این که مى تواند در حال عبور از مسجد محرم شود وارد مسجد شد, ولى پس از ورود به مسجد متوجه شد, نمى تواند از در دیگر خارج شود باید فورا ازهمان درى که وارد شده است خارج شود, و چنانچه محرم شده احرامش صحیح است و اگر محرم نشده است , لازم نیست درحال عبور محرم شود, بلکه خارج از مسجد هم احرام صحیح است .
مساله – س – با توجه به این که پزشکان خوردن قرص راجهت جلوگیرى از عادت ماهانه تجویز نمى کنند, آیا خوردن چنین قرصهایى جایز است ؟
ج – در صورت مضر نبودن اشکال ندارد.
 
واجبات احرام
مساله – س – اگر زن , تلبیه را در موقع محرم شدن بلندبگوید, به طورى که اجنبى بشنود, آیا احرام او صحیح است؟
ج – احرام او صحیح است.
مـسـالـه – بـر زنان لازم نیست, دو جامه احرام بپوشند, بلکه زنان مى توانند در لباس خودشان محرم شوند, ولو دوخته باشد.
مساله – احتیاط واجب آنست که لباس احرام زن حریرخالص نباشد, بلکه احتیاط آن است که تا آخر احرام, حریر نپوشد.
مساله – پول لباسى که در حج پوشیده مى شود, باید از پول, تخمیس شده باشد.
 
محرمات و تروک احرام
هـنگامى که انسان در میقات محرم شد, چند چیز بر او حرام مى شود و ارتکاب بعضى از آنها داراى کفاره است .
 
الف – محرمات ویژه مردان
۱ – پوشیدن هر چیزى که تمام روى پارا مى پوشاند,
۲ – پوشیدن جامه دوخته ,
۳ – پوشاندن سر,
۴ – زیر سایه رفتن در حال سفر.
ب – محرمات مشترک بین مرد و زن اول – شکار حیوان صحرایى که وحشى باشد
مـسـالـه – خـوردن گـوشـت شکار بر محرم حرام است وهمین طور نشان دادن شکار و اگر مـحـرمـى صـید را ذبح کند, درحکم میته خواهد بود .
اما ذبح و خوردن حیوانات اهلى مثل مرغ و گوسفند اشکالى ندارد.
دوم – التذاذ جنسى زن و مرد از یکدیگر بلکه هرگونه لذت واستمتاعات بر محرم حرام است مساله ۷۴ – اگر کسى در احرام عمره تمتع از روى علم وعمد با زن چه در قبل و چه در دبر جماع کـند, ظاهرا عمره اش باطل نشود و لکن موجب کفاره است .
و اگر این عمل را پس ازسعى مرتکب شود, کفاره بر او واجب است و کفاره آن یک شتراست .
مـسـالـه – اگر محرم به زن خود از روى شهوت نگاه کند واز وى منى خارج شود, مشهور آن است که یک شتر کفاره بدهد,ولى بر زن کفاره اى نیست .
مـساله – اگر زنى را از روى شهوت ببوسد, کفاره آن یک شتر است و اگر بدون شهوت ببوسد کـفـاره آن یک گوسفند است ,ولى بوسیدن زنى که از احرام درآمده , در حالى که همسرش محرم است , مانعى ندارد و بر زن هم اگر از خود اختیار نداشته باشد, چیزى نیست .
مـساله – شوهر پس از محل شدن مى تواند زوجه محرم خود را از روى التذاذ دست بزند, ولى اگر زن نیز لذت مى برد, نباید حاضر شود, على الاحوط.
مـسـالـه – اگـر مردى با زن خود – که محرم است – از روى اجبار جماع کند, بر زن کفاره اى نـیـسـت و مـرد بـاید علاوه بر کفاره خود, کفاره زن را هم بدهد و اگر زن از روى رضایت جماع دهد,کفاره بر خود او است و کفاره آن یک شتر است .
سوم – عقد کردن زن از براى خود یا غیر, چه آن غیر در حال احرام باشد یا نباشد
مـسـاله – محرم نباید در حال احرام , براى خود زن بگیردیا زنى را براى دیگرى عقد نماید, چه عقد دائم باشد یا موقت .
و اگر در حال احرام زنى را براى خود عقد کند با علم به مساله آن زن براى او همیشه حرام مى شود.
مـساله – زنى که در حال احرام است , نمى توان او را براى کسى عقد کرد هر چند آن شخص در حـال احـرام نـبـاشـد و اگرعالم به مساله بوده او را طلاق دهد و دیگر هیچ وقت او را به همسرى نگیرد.
مساله – رجوع کردن مرد به زنى که او را طلاق رجعى داده است , مانع ندارد.
مساله – اقوى آن است که خواستگارى در حال احرام جایز است و احتیاط در ترک است .
 
چهارم – استمناء
پنجم – استعمال بوى خوش
مـسـالـه – استعمال چیزهاى خوشبو, مانند مشک ,زعفران , عنبر و عود به خوردن یا بوئیدن یا مـالیدن به بدن یالباس بر مرد و زن در حال احرام , حرام است , و همچنین ازپوشیدن لباسى که از سـابـق اثـرى از بـوى خـوش در آن مـانـده اسـت و از انـواع عطرها و ادکلن ها و صابون ها عطرى وشامپوهاى خوشبو و معطر اجتناب کند.
مـسـالـه – اجتناب از میوه هاى خوشبو از قبیل سیب و به وپرتغال لازم نیست و خوردن آنها و بـوئیـدن آنـهـا مانعى ندارد,لکن احتیاط در ترک بوئیدن است , و کفاره استعمال بوى خوش یک گوسفند است .
 
ششم – سرمه کشیدن
مساله – بر محرم حرام است سرمه کشیدن , به سرمه سیاهى که در آن زینت باشد, هر چند قصد زیـنـت نـکند و احتیاطواجب اجتناب از مطلق سرمه است که در آن زینت باشد,بلکه اگر بوى خوش داشته باشد, بنا بر اقوى حرام است .
مـسـالـه – در صورتى که محرم به سرمه کشیدن احتیاج داشته باشد, مثلا براى معالجه چشم , مانعى ندارد .
در سرمه کشیدن کفاره نیست , ولکن اگر در سرمه بوى خوش باشد, کفاره لازم است على الاقوى .
 
هفتم – نگاه کردن در آینه
مـسـالـه – نگاه کردن در آینه بر مرد و زن در حال احرام براى زینت حرام است .
اما عینک زدن اگر براى زینت نباشد,اشکال ندارد ولى اگر به جهت زینت باشد, جایز نیست .
مـسـالـه – احتیاط استحبابى آن است که ترک کند نگاه کردن در آینه را ولو براى زینت نباشد.
نظر کردن در آینه کفاره ندارد, لکن مستحب است بعد از نگاه کردن لبیک بگوید.
 
هشتم – فسوق
مـسـالـه – فـسـوق از محرمات است و به دروغ گفتن اختصاص ندارد, بلکه فحش دادن و به دیـگـران فخر کردن نیزفسوق است و حرمت آن در حال احرام شدیدتر است .
فسوق کفاره ندارد و فقط استغفار کافى است .
 
نهم – جدال
مـساله – جدال که همراه قسم خوردن با کلمه لا واللّه یابلى واللّه باشد, در حال احرام حرام است , خواه قسم راست باشد یا دروغ , و قسم اگر به لفظ اللّه باشد یا مرادف آن مثل خدا در زبان فارسى جدال است .
مساله – در جدال اگر راست گو باشد, در قسم اول و دوم کفاره اى بر او نیست , مگر استغفار و در قـسـم سـوم کـفـاره بـایـدبـدهـد و کفاره آن یک گوسفند است و اگر در جدال دروغ گو بـاشـد,احتیاط واجب در قسم اول یک گوسفند و در قسم دوم یک گاو ودر قسم سوم یک شتر, خالى از قوت نیست .
 
دهم – کشتن جانوران بدن
مساله – بر محرم جایز نیست , شپشى را که در بدن ولباس انسان است با دست و یا سم و دارو و یا به وسیله دیگربکشد و یا از بدن و لباس خود آن را جدا کند و یا آن را در بدن خود جا به جا کند .
و بنا بر احتیاط اگر آن را کشت یک کف ازطعام صدقه بدهد.
 
یازدهم – انگشتر به دست کردن به قصد زینت
مـسـالـه – بـر محرم جایز نیست به قصد زینت انگشتر به دست کند, ولى اگر به قصد عمل به اسـتـحـبـاب باشد یا براى شمردن شوطهاى طواف و یا براى استفاده از خواص نگین باشد, در این موارد اشکالى ندارد.
مساله – احتیاط واجب آن است که محرم براى زینت حنا نبندد, بلکه اگر زینت باشد, ولو قصد نـکـنـد, احـتیاط در ترک است , و حرمت آن در هر دو صورت خالى از وجه نیست .
انگشتر به دست کردن و حنا بستن کفاره ندارد.
 
دوازدهم – روغن مالیدن به بدن
مـسـالـه – شـخـص محرم بنا بر اقوى نباید در حال احرام بدن خود را روغن مالى کند, هر چند روغـن بوى خوش نداشته باشد – ولى اگر از روى اضطرار یا براى معالجه باشد, مثل پمادهایى که روى زخـمـهـا و تـرک خوردگیها مالیده مى شود, درصورتى که بوى خوش نداشته باشد, مانعى نـدارد و اگـر در روغـن بـوى خوش باشد, کفاره آن یک گوسفند است , اگر چه از روى اضطرار باشد.
 
سیزدهم – ازاله مو از بدن خود یا غیر خود
مـسـالـه – بر محرم جایز نیست موى سر خود یا دیگرى راازاله کند, خواه شخص دیگر در حال احـرام بـاشـد یـا نباشد و درحرمت ازاله مو میان کم و زیاد فرقى نیست بلکه ازاله یک مونیز حرام است , خواه ازاله به تراشیدن باشد یا نوره مالیدن .
 
چهاردهم – بیرون آوردن خون از بدن خود
مساله – جایز نیست بر محرم خون از بدن خود بیرون آورد, خواه به خراشیدن باشد یا به مسواک نمودن .
مساله – محرم مى تواند از بدن شخص دیگرى خون خارج نماید, مثل این که او را حجامت کند یا از او خـون بـگـیرد یامثلا دندان او را بکشد .
و جایز است در حال احتیاج , به حجامت و غیر آن خون بگیرد .
در بیرون آوردن خون از بدن کفاره ندارد.
 
پانزدهم – ناخن گرفتن
مـسـالـه – گـرفتن ناخن در حال احرام جایز نیست , خواه ازدست باشد یا از پا, همچنین جایز نـیـسـت بعض ناخن را هم بگیرد, مگر آن که باقى ماندن ناخن موجب آزار شود, مثل این که ناخن کنده شده باشد, و بین آلات ناخن گیرى (قیچى باشدیا چاقو یا ناخن گیر) فرقى نیست و احتیاط واجب آن است که به هیچ وجه ناخن را نگیرد .
و اگر تمام ناخنهاى دست را در یک مجلس (در یک دفعه ) بگیرد یک گوسفند کفاره آن است .
 
شانزدهم – کندن دندان
مساله – بنا بر احتیاط, محرم دندان خود را نکشد, هرچند خون نیاید و در صورت کشیدن , بنا بر احتیاط یک گوسفندکفاره بدهد, اما کشیدن دندان غیر, مانعى ندارد, هر چند خون بیاید.
 
هفدهم – کندن و بریدن درخت یاگیاهى که در حرم روییده باشد
مساله – اگر گیاهى یا درختى در منزل محرم روییده شده باشد, بعد از آن که منزل او شده , اگر آن را خودش کاشته باشد, جایز است آن را بکند یا قطع کند و اگر خودش آن رانکاشته , احوط عدم قطع مى باشد.
مساله – بنا بر احتیاط مستحب محرم سلاح مثل شمشیر و نیزه و تفنگ و هر چه از آلات جنگ باشد با خود حمل نکند, ومکروه است سلاح همراه خود داشته باشد.
 
ج – محرمات اختصاصى زنان
اول – پوشیدن زیور به جهت زینت
مساله – زن در حال احرام جایز نیست خود را زینت کندو یا زیورهایى را به قصد زینت بپوشد, بلکه بنا بر احتیاط از آن چه زینت است , اجتناب نماید, هر چند به قصد زینت نباشد,بلکه حرمت آن خـالـى از قوت نیست , ولى زیورهایى را که پیش از احرام به پوشیدن آنها عادت داشته , لازم نیست بـراى احـرام بـیـرون آورد ولـکن باید آنها را بپوشاند و به هیچ مرد حتى به شوهر خود آنها را نشان ندهد, براى پوشیدن زیور, کفاره ندارد.
 
دوم – پوشانیدن صورت است بر زنها
مساله – جایز نیست زن در حال احرام صورت خود یاقسمتى از آن را با نقاب یا روبند یا بادبزن بـپـوشـاند, بلکه بنا براحتیاط, صورت خود را با چیزهاى غیرمتعارف مثل پوشال و گل و چیزهاى دیگر نپوشاند.
مـسـالـه – واجب است براى نماز, زن سر خود را بپوشاند ومقدمتا براى پوشانیدن سر کمى از اطراف صورت خود رابپوشاند, لکن واجب است بعد از نماز فورا آن را باز کند.
مساله – جایز است براى رو گرفتن از نامحرم , چادر یاجامه را که به سر انداخته پایین بیندازد تـا مـحاذى بینى , بلکه تاچانه و در صورت احتیاج تا گردن و بهتر آن است که با دست یاچیز دیگر آن را از صورت خود دور نگه دارد تا به صورت نچسبد,و این عمل احوط است , لکن در صورت عدم رعایت , کفاره ندارد.
س – آیا زن محرم مى تواند صورت خود را با حوله پاک کند؟
ج – احتیاط در ترک است .
س – زنـهـا در حال احرام براى پوشیدن و درآوردن مقنعه گاهى صورتشان پوشیده مى شود, چه صورت دارد؟
ج – باید سعى کنند پوشیده نشود و اگر عامدا و از روى علم پوشیده نشود, مانع ندارد.
س – با توجه به حرمت پوشاندن صورت براى زنان در حال احرام , آیا چانه هم جزء صورت محسوب مى شود و باید بازباشد یا این که اگر مقنعه اى بر سر گذاشته شود که چانه را تالبها بپوشاند مانعى ندارد؟
ج – زیر چانه جزء صورت محسوب نمى شود, ولى پوشاندن به نحوى که در سؤال ذکر شده , اشکال دارد.
 
طواف
مـسـاله – اگر شخصى که حدث اکبر یا اصغر داشته ,طواف واجب به جا آورد, طواف او باطل است , چه از روى عمدباشد یا از روى غفلت یا فراموشى یا ندانستن مساله .
مـساله – اگر در اثناى طواف , حدث عارض شود .
پس اگر بعد از گذشتن از نصف بوده باید طـواف را قـطـع کـنـد و طـهـارت تحصیل کند و از همان جا که طواف را قطع کرده تمام کند و اگرپیش از تمام شدن دور چهارم و بعد از گذشتن نصف , حدث عارض شود, احتیاط مستحب آن اسـت کـه طـواف را تـمـام کـنـد واعاده کند و اگر قبل از گذشتن از نصف است باید طواف را اعاده نماید.
 
وظیفه زن حائض در طواف
مساله – اگر در اثناء طواف حدث اکبر, مثل حیض عارض شود باید فورا از مسجدالحرام خارج شـود پـس اگر پیش از نصف دور چهارم باشد پس از غسل , طواف را اعاده کند و اگر بعد ازنصف دور چهارم بوده بعد از غسل اتمام مى نماید و به اعاده نیازى نیست , هر چند احوط مى باشد.
مـسـالـه – س – کسى که بعد از تقصیر در عمره تمتع متوجه شود که وضوى او باطل بوده یا وضو نداشته و با این حال طواف کرده و نماز طواف خوانده , وظیفه او چیست ؟
ج – طواف و نماز را اعاده کند, وعمره او صحیح است .
مـساله – اگر صاحب عادت وقتیه و عددیه که عددش مثلاهفت روز است , در روز هفتم پاک شـد و غـسـل کـرد و اعـمـال حـج را بـه جـا آورد ولى بعدا لک دید, اگر خون از روز دهم تجاوز نـکـرده ,محکوم به حیض است که در وسعت وقت , باید طواف و نماز رااعاده کند و در ضیق وقت محل اشکال است که در این صورت مراعات احتیاط لازم است .
مـسـالـه – اگر زنى به علت خوردن قرص , نظم عادت ماهانه اش به هم بخورد, به طورى که گـاهى در مدت طولانى مرتب خون و لک مى بیند, اگر خون سه روز استمرار داشته باشد, ولو به ایـن صـورت کـه تـا سه روز باطن فرج آلوده باشد,حکم حیض را دارد, واگر این گونه نباشد, به وظایف مستحاضه عمل کند.
مساله – اگر زنى در عمره تمتع قبل از سه شوط و نیم ,حائض شد و تا قبل از رفتن به عرفات پاک نشد, مورد عدول به حج افراد است و اگر بعد از سه شوط و نیم , در طواف عمره تمتع ,حائض شد باید سعى و تقصیر را انجام دهد و براى حج تمتع محرم شود و در وقت انجام طواف حج , قبل یا بعد از آن , بقیه طواف عمره تمتع و نماز آن را به جا آورد.
مـسـالـه – اگر زنى عمره تمتع را انجام داد و بعد از عمل متوجه شد که طواف او باطل بوده است و بعدا عذر زنانه پیدا کردو تا وقوف به عرفات پاک نشد, براى حج محرم شود و پس ازآمدن به مکه و رفع عذر, آن اعمال را انجام دهد.
مساله – نماز و طواف براى زن در مستحاضه کثیره , هرکدام مستقل است و براى هر یک غسل لازم است , مگر آن که از وقت غسل براى طواف تا آخر نماز, خون قطع شود.
مساله – اگر زنى پنجاه سال قمرى او تمام باشد و سیده هم نباشد, مدتى خون نبیند و بعد از مدتى در عرفات خون ببیند, آن خون حکم مستحاضه را دارد, اگر چه همه اوصاف حیض را داشته باشد.
مـساله – اگر زنى بعد از وقوفین حیض شود, ولى بامصرف کردن قرص , خون قطع گردد و اعمال را انجام دهد, ولى بعد از آن لک ببیند در این صورت اگر خون سه روز مستمر نبوده و حتى در باطن فرج هم قطع شده حیض نبوده و با انجام مستحاضه عمل او صحیح است .
مـسـالـه – اگر شخصى غسل مس میت به گردنش باشدو بعد از اعمال طواف متوجه شود, اگر بعد از مس میت غسل جنابت کرده باشد, غسل جنابت کفایت مى کند و عملش صحیح است و الا باید طواف و نماز آن را اعاده کند.
مساله – س – زن مستحاضه اى بعد از غسل و وضومشغول طواف مى شود در اثناى طواف لک مى بیند وظیفه اوچیست ؟
ج – اگـر خـون او مستمر است , به وظیفه عمل کرده با تحفظ ازخروج خون , چیزى بر او نیست و در غیر این صورت حکم حدث جدید را دارد.
مـسـالـه – س – زنـى به تصور این که پاک شده است , طواف را انجام مى دهد و در اثناى سعى مـتوجه مى شود که هنوز پاک نشده است آیا سعى او نیز باطل است و اگر بعد از سعى متوجه شود, چگونه است ؟
ج – در فـرض اول سـعـى را قـطـع کند و پس از پاک شدن ازحیض , طواف و نماز را اعاده کند و احـتـیـاط آن است که پس ازاعاده طواف و نماز سعى را اتمام و اعاده نماید و این احتیاطمستحب اسـت و در هـر دو صورت اعاده کفایت مى کند و درفرض دوم نیز اعاده طواف و نماز لازم و اعاده سعى مبنى براحتیاط است .
مـسـاله – زنى که در غیر ایام عادت لک دیده و با اعتقاد به پاکى , طواف و نماز را انجام داده و شب بعد خون دیده با شرائطحیض , اگر یقین کند که بعد از دیدن لک , خون در باطن فرج بوده و قـطع نشده , حیض بوده است و طواف و نمازش صحیح نیست واگر شک دارد یا یقین کند که خون قـطـع شـده , حـیـض نبوده است واعمالش صحیح است .
در صورت اول حج او صحیح است و فقط طـواف و نـماز را اعاده کند و اگر در عمره بوده درصورت ضیق وقت باید از عمره تمتع عدول کند به حج افراد و پس ازحج عمره مفرده به جا آورد.
مـسـالـه – س – زنـهـایى که براى جلوگیرى از قاعدگى ازقرص استفاده مى کنند تا موقع طـواف گـرفـتـار حـیـض نـباشند درایام عادت ممکن است یک یا دو لکه کم رنگ ببیند, آیا این خون استحاضه است یا خون قروح جروح , در هر صورت به طواف ضرر مى زند یا خیر؟
ج – حکم استحاضه را دارد و باید به وظیفه مستحاضه عمل کنند و اگر در اثناى طواف لک دیده , تفصیلى بین ماقبل از تمام شدن سه شوط و نصف و مابعد آن هست .
 
شک در طهارت
مساله – اگر شخصى با وضو بوده و شک کند که حدث عارض شده یا نه , بنا را بر وضو داشتن بـگـذارد و لازم نـیـست وضو بگیرد, و همچنین اگر از حدث اکبر پاک بوده و شک کند که حدث عارض شده یا نه , لازم نیست غسل کند.
مـسـاله – زنى که قبلا حائض یا نفساء بوده است و قبل ازانجام طواف شک کند که غسل انجام داده یا نه , باید غسل کند.
مـساله – اگر شخصى محدث به حدث اصغر یا اکبر بوده و شک کند که وضو گرفته یا نه و یا غسل کرده یا نه , باید درفرض اول وضو بگیرد و در فرض دوم باید غسل کند.
مـساله – اگر بعد از تمام شدن طواف شک کند که با وضوآن را به جا آورده یا نه یا شک کند با غسل آن را بجا آورده یا نه ,طواف او صحیح است , لکن براى اعمال بعد باید طهارت تحصیل کند.
مـسـالـه – اگر در اثناى طواف شک کند غسل جنابت یاحیض را انجام داده یا نه باید فورا از مـسـجدالحرام بیرون برود.پس اگر نصف شوط چهارم را تمام کرده بود و شک کرده , بعد ازغسل برگردد و تتمه را به جا آورد و الا بعد از غسل طواف را اعاده کند و احتیاط آن است که در صورت اول نیز اعاده کند.
 
وظیفه زن مستحاضه
مـسـالـه – اگر زنى در اثناى طواف مستحاضه قلیله شود, اگربعد از تمام شدن نصف شوط چـهـارم بـاشـد, پـس از تـجـدید وضو وتطهیر بدن و لباس , طواف را تمام مى کند و اگر قبل از نـصف شوط چهارم باشد به احتیاط مستحب پس از تجدید وضو وتطهیر, آن را اتمام و سپس اعاده نماید و در هر دو صورت اعاده کفایت مى کند.
مـسـالـه – س – زنـى که حیض نمى شود, ولى هر دو ماه یک بار دو سه روزى لک و ترشحات مى بیند وظیفه اش چیست ؟
ج – اگر خون تا سه روز استمرار ندارد, ولو به این نحو که پس از خارج شدن تا این مدت فرج آلوده باشد, حکم استحاضه رادارد.
مساله – س – تکلیف مستحاضه کثیره در طواف و نمازطواف چیست ؟
ج – مستحاضه کثیره باید تمام وظایفى را که براى نماز یومیه لازم است , انجام دهد, و براى هر یک از طواف و نماز آن جداگانه غسل کند مگر آن که از وقت غسل طواف تا آخر نمازخون قطع باشد و احتیاط واجب آن است که به وظایفى که براى نمازهاى یومیه انجام داده اکتفا نکند.
مساله – س – تکلیف مستحاضه متوسطه در طواف ونماز طواف چیست ؟
ج – باید براى هریک از طواف و نماز آن جداگانه غسل کند,مگر آن که از وقت غسل طواف تا پایان نماز خون قطع باشد وبنابر احتیاط واجب به غسلى که براى انجام نمازهاى یومیه به جا آورده اکتفا نکند.
مساله – س – تکلیف مستحاضه قلیله در طواف و نمازطواف چیست ؟
ج – مستحاضه قلیله براى انجام هریک از طواف واجب و نمازآن باید, مانند نماز یومیه بدن خود را تطهیر کند و پنبه اى که براى جلوگیرى از خون بر خود گرفته عوض کند و وضو هم بگیرد.
مـسـاله – س – آیا زن مستحاضه بدون به جا آوردن غسلهایى که بر او لازم است مى تواند وارد مسجدالحرام شود؟
ج – مستحاضه قلیله مى تواند, ولى مستحاضه متوسطه وکثیره براى داخل شدن به مسجدالحرام , احتیاط مستحب آن است که غسل کند.
مساله – س – اگر زن مستحاضه – که باید براى هر نماز وطواف غسل کند – طبق وظیفه اش غـسـل کـرد و یا وضو گرفت ,سپس طواف را شروع کرد بین طواف , نماز ظهر شروع شد,نماز را خواند و با همان طهارت اول , بعد از نماز طواف را ادامه داد, آیا طوافش صحیح است ؟
ج – اگر از هنگام غسل تا آخر طواف خون قطع بوده , طواف صحیح است .
مـساله – س – زن مستحاضه که باید غسل و وضو بگیردو با این کار فاصله اى بین اعمال پیش مـى آیـد – کـه شاید طولانى هم باشد مثلا برود منزل , غسل کند و برگردد – آیا این فاصله اشکال ندارد؟
ج – اگر خون قطع نمى شود براى هریک از طواف و نماز بایدغسل کند و وضو بگیرد و باید طورى بـاشد که بعد از غسل ووضو مبادرت به عمل نماید, بنا بر این , اگر با رفتن به منزل نتواند مبادرت کند نزدیک مسجدالحرام غسل کند و وضوبگیرد.
مـسـالـه – س – زنـى کـه حیض نمى شود, ولى هر دو ماه یک بار دو سه روزى لک و ترشحات مى بیند وظیفه اش چیست ؟
ج – اگر خون تا سه روز استمرار ندارد, ولو به این نحو که پس از خارج شدن تا این مدت فرج آلوده باشد, حکم استحاضه رادارد.
مساله – س – زنى مساله را نمى دانست , بعد از پاک شدن از حیض , خیال مى کرده , جنب است و لذا غسل جنابت را نیت کرد و با همین حال حج را انجام داد, حج او چگونه است ؟
ج – اگـر منظور او غسل براى حدثى است که از خون داشته واسم آن را جنابت گذاشته , عملش صحیح است .
 
سوم – طهارت بدن و لباس از نجاست
مـسـالـه – احتیاط مستحب آن است که محرم , ازنجاستى که در نماز عفو شده – مثل خون کمتر از درهم وجامه اى که با آن نتوان نماز خواند, مثل عرقچین و جوراب ,حتى انگشتر نجس – اجتناب کند.
مـسـالـه – اگـر نـجـاسـت بـدن یا لباس را فراموش کند اعاده طواف خالى از قوت نیست و همین طور است اگر در بین طواف یادش بیاید که بدن یا لباس او نجس بوده است .
مـسـاله – اگر در بین طواف علم پیدا کند که نجاست به بدن یا لباس او از اول بوده , احتیاط آن است که طواف را رها کندو تطهیر کند و از همان جا بقیه طواف را تمام کند و بعد از آن ,طواف را اعاده کند, گرچه اکتفا به اعاده خالى از قوت نیست ,خصوصا اگر تطهیر زیاد طول بکشد.
 
چهارم : ستر عورت و بدن است
مساله – اگر زنى بدون ساتر عورت و بدن , طواف کندطواف او باطل است .
مگر وجه و کفین , هـمـچـنـین مباح بودن ساتر معتبر است پس با ساتر غصبى طواف صحیح نیست , واحتیاط واجب آن اسـت که با لباس غصبى غیر ساتر نیز طواف نکند .
در هر حال , احتیاط آن است که شرایط لباس نمازگزار رارعایت کند.
 
احکام قطع طواف
مساله – اگر در بین طواف عذرى براى اتمام آن پیدا شد,مثل مرض و حیض , پس اگر بعد از تـمام شدن نصف شوط چهارم بوده بعد از رفع عذر برگردد و از همان جاطواف را تمام کند و اگر قـبـل از نـصـف شـوط چهارم بوده , طواف را اعاده کند واحتیاط مستحب در فرض اول – در غیر حیض و حدث – آن است که اتمام کند و اعاده نماید.
 
مسائل متفرقه طواف
مـسـاله – اگر مقدارى از موهاى سر زن یا جاهاى دیگر بدن او عمدا ظاهر باشد, على الاحوط طـواف او صـحـیـح نـیـست و درغیر مورد عمد صحیح است , مگر در جاهل مقصر, على الاحوطو حجاب زن در طواف فرق مى کند با حجاب او در حال نماز وفقط وجه و کفین در طواف مستثنى شده است , على الاحوط.
مـسـالـه – س – در طواف مستحبى زنان مى دانند که به بدن مردان نگاه مى کنند و احیانا در بین فشار مردان قرار مى گیرند,از نظر شرع چگونه است ؟
ج – اگـر اختیارا به نامحرم نگاه نکنند, اشکال ندارد, ولى درازدحام بهتر است , مراعات کنند, در هر صورت طواف صحیح است .
مـساله – کسى که براى خود از اول تکلیف , سال خمسى قرار نداده , اگر به حج مشرف شود و با همان پول لباس احرام وقربانى تهیه کند, در صورتى که پول او از در آمد کسب و حقوق باشد ولى معلوم نباشد که ربح بین سال است بدون تخمیس حکم غصب دارد, در این صورت طواف و قربانى صحیح نیست.
مساله – اگر شخصى با پول خمس نداده لباس احرام بخرد و با آن محرم شود و طواف و نماز بـه جا آورد, اگر از روى علم و عمد نباشد عمره و حج او صحیح است , ولى اگر, جاهل مقصر باشد بـایـد طـواف و نماز را اعاده کند و با پولى که معلوم نیست متعلق خمس است لازم نیست , خمس بدهد, هر چنداحتیاط مطلوب است , با این وصف , طواف صحیح مى باشد.
مـسـاله – س – زنى با شوهرش – که یک دور طواف راانجام داده بود – نیت طواف کرد و با او ادامه داده و بعد از شوطآخر مرد – که شوط ششم زن است – او به جاى این که یک شوط دیگر به جا آورد تا طوافش کامل شود, طواف را از سرگرفت , طواف اول و دوم زن چگونه است ؟
ج – همان طوافى را که از سر گرفته , کفایت مى کند.
مساله – س – شخصى با علم به حرمت تماس با بدن زن در حین طواف از روى شهوت با بدن زنى تماس مى نماید و ازاین تماس متلذذ مى گردد آیا طواف او اشکال پیدا مى کند یا نه ,تکلیف او چیست ؟
ج – مضر به طواف نیست , و اگر کارى که موجب کفاره است ,انجام داده باید کفاره بدهد.
مساله – س – هر گاه محرم به احرام عمره تمتع حائض باشد و آب در دسترس نداشته باشد و یا وقت عمره مى گذرد,آیا طواف و نماز با تیمم کافى و مجزى است یا باید نایب هم بگیرد؟
ج – اگر از گرفتن وضو و غسل عذر داشته باشد واجب است بدل از وضو یا بدل از غسل تیمم کند.
مساله – جایز است در بین طواف براى رفع خستگى واستراحت بنشیند یا دراز بکشد و بعد از همان جا اتمام کند, ولى نباید آن قدر طول بدهد که موالات عرفیه به هم بخورد.
مساله – س – اکل و شرب در حال طواف جایز است یانه ؟
ج – مانع ندارد.
مـسـالـه – س – کسى که بعد از تقصیر در عمره تمتع متوجه شود که وضوى او باطل بوده یا وضو نداشته و با این حال طواف کرده و نماز طواف خوانده است , وظیفه اوچیست ؟
ج – طواف و نماز را اعاده کند و عمره او صحیح است .
مـسـالـه – اگـر در حـیـن طواف , مامورین نظافت مسجدالحرام دست به دست هم دادند و هـمـان طـور تـوسعه دادند تا از مطاف خارج شدند در این صورت اگر هنوز مردم در حال طواف بـاشـنـد,طـواف آنـها صحیح است و اگر مدتى طول کشید و گمان کردندموالات عرفیه به هم خـورده و طـواف را از سـر گرفتند در صورتى که به هم خوردن موالات مشکوک باشد, طوافشان صحیح است .
مـسـاله – اگر دخترى در کودکى و یا در اوائل سنین بلوغ جنب شود و تا حال غسل جنابت را انـجـام ندهد و با این حال حج به جا آورد اگر یقین کند که جنب شده , نماز و طواف او بدون غسل جنابت صحیح نیست و غسلهاى دیگر, مثل حیض وجمعه از غسل جنابت کفایت نمى کند, اما حج او صحیح است ,ولى طوافهاى عمره و حج و طواف نساء و نمازهاى آنها را باید باطهارت انجام دهد و در صـورت عـدم تـمـکـن نـایـب بـگـیرد و تانایب اعمال را انجام نداده , از بوى خوش و ازدواج اجتناب نماید.
 
نماز طواف
مـسـالـه – بعد از تمام شدن طواف واجب , واجب است دورکعت نماز, مثل نماز صبح بخواند, خـواه طـواف عـمره باشد یاطواف حج یا طواف نساء و بنا بر احتیاط واجب , باید نماز را فوراپس از طواف بخواند و میزان, مبادرت عرفیه است .
مـسـالـه – اگر زنى بعد از طواف و قبل از نماز حائض شد,اگر وقت وسیع است صبر کند تا پاک شود و نماز را بخواند و بعدبقیه اعمال را انجام دهد و اگر وقت تنگ باشد سعى و تقصیرعمره تمتع را انجام دهد و به حج تمتع محرم شود و بعد ازطواف حج یا قبل از آن نماز را بخواند و سپس بقیه اعمال راانجام دهد.
مساله – س – زنى نماز طواف خود را در حجراسماعیل (ع ) خوانده است و چون به منزل آمده , مـلـتـفـت شـده کـه حائض شده است و تا وقوف به عرفات پاک نمى شود, وظیفه اودر مورد نماز چیست , و آیا عمل او صحیح است یا خیر؟
ج – عمره او صحیح است و باید براى حج تمتع محرم شود ووقتى خواست طواف کند و نماز حج را بخواند قبل یا بعد ازآن , نماز طواف عمره تمتع را به جا آورد.
مـسـالـه – س – زنى بعد از طواف وضوى او باطل شده وخجالت کشیده که بگوید نمازش را بى وضو خوانده است و بعداز آن سعى و تقصیر را انجام داده و محل شده است , وظیفه اوچیست ؟
ج – باید نماز و سعى و تقصیر را اعاده کند.
مـسـاله – س – گاهى در پشت مقام ابراهیم (ع ) جمعیت زیاداست و چون زن و مرد کنار هم قرار مى گیرند, احیانا موردفشار و ازدحام واقع مى شوند بدون این که ریبه و فسادى دربین باشد, آیا به نماز طواف ضرر نمى رساند؟
ج – براى نماز ضرر ندارد.
مـسـالـه – س – اگـر زن تـکـبیرة الاحرام یا قرائت را در نمازطواف بلند بگوید به طورى که نامحرم بشنود, جایز است یاخیر؟
و بر فرض عدم جواز آیا اعاده لازم است ؟
ج – اشکال دارد و نماز را اعاده کند.
مساله – س – در مقام ابراهیم (ع ) به واسطه ازدحام جمعیت نمى شود زن پشت سر مرد بایستد و گاهى زن جلوترازمرد مشغول نماز مى شود, در این صورت نماز آنها صحیح است یا خیر؟
ج – صحیح است .
مساله – س – آیا زن به نیابت از دیگرى مى تواند نمازطواف بخواند؟
ج – مانعى ندارد.
مـسـالـه – س – اگـر زنى بعد از انجام طواف یا نماز آن شک کند که در هنگام طواف یا نماز, حائض بوده یا نه ؟
آیا اعمالش صحیح است ؟
اعاده دارد یا نه ؟
ج – اعمالش صحیح است و اعاده ندارد.
 
سعى بین صفا و مروه
مـساله – واجب است بعد از نماز طواف بین دو کوه صفا ومروه سعى کند و سعى بین دو کوه بـایـد احـراز شـود, بدین نحو که از صفا به مروه برود و از مروه به صفا برگردد و این عمل در حج وعمره مفرده نیز واجب است .
مـسـاله – طهارت از حدث و خبث و ستر عورت در سعى معتبر نیست , گرچه احوط مراعات طهارت از حدث است .
مـسـالـه – زنهایى که حائض هستند, باید سعى راخودشان انجام دهند, چون محل سعى جزء مـسـجد نیست و اگر براى انجام سعى از مسجدالحرام عبور کردند به جهت ازدحام ,سعى صحیح است , هر چند گناه کرده اند.
مـسـالـه – س – آیا زنهایى که به علت عادت ماهانه براى طواف نایب مى گیرند, در سعى هم مى توانند نایب بگیرند؟
ج – محل سعى جزء مسجد نیست و سعى را باید خودشان به جا آورند, با مراعات ترتیب بین طواف و سعى .
مساله – س – اگر در سعى بعضى از مواضع بدن زن غیراز وجه و کفین پیدا باشد, آیا به سعى او ضررى مى زند یا نه ؟
ج – ضرر نمى زند.
مساله – س – آیا بر زنان حائض و نفساء, به هنگام سعى وضو لازم است ؟
ج – وضو براى سعى بر هیچ کس لازم نیست .
مساله – س – آیا هروله براى زنان استحباب دارد؟
ج – بر زنها هروله , یعنى حرکت سریع میان دو محل معین ازسعى مستحب نیست .
مـسـالـه – واجب است رفتن و برگشتن بین صفا و مروه از راه متعارف باشد .
محرم مى تواند سـواره سـعـى کـنـد, – مـثـلا بـا ویـلچر- چه در حال اختیار و چه با عذر لکن پیاده سعى کردن افضل است .
مساله – س – زنى به علت پیرى یا مرض نمى تواند, یکسره سعى کند تکلیفش چیست ؟
ج – جایز است به جهت استراحت و رفع خستگى نشستن یاخوابیدن بر صفا و مروه یا بین آنها یابین سـعـى آب بـخـورد ومـوالات در سعى معتبر نیست , مگر این که شوط اول تمام نشده باشد که در صورت فوت موالات احتیاطا سعى را از سربگیرد.
 
تقصیر
مساله – در عمره تمتع واجب است بعد از آن که محرم سعى کرد, تقصیر کند, یعنى مقدارى از ناخنها یا مقدارى از موى سرخود را بزند و بهتر آن است که اکتفا به زدن ناخن نکند, بلکه مقدارى از موى سر را بزند, و کندن مو کفایت نمى کند.
مـسـاله – اگر تقصیر را فراموش کند تا وقتى که محرم شد براى حج در این صورت عمره اش صحیح است , ولى احوطاین است که یک گوسفند فدیه بدهد.
مـساله – اگر عمدا تقصیر را ترک کند تا وقت احرام حج ,عمره او بنا بر اقوى باطل مى شود و ظاهرا حج او به افراد تبدیل مى شود و جهل در ترک تقصیر حکم عمد را دارد.
مـساله – پس از آن که زن تقصیر کرد آن چه به سبب احرام حرام شده بود حلال مى شود, حتى جماع .
مساله – س – زنى که به خاطر ترس از حائض شدن اعمال حج را پس از احرام بستن بر وقوفین مقدم داشته , اگر بعد ازسعى تقصیر نماید آیا محل مى شود, و در غیر این صورت کفاره دارد؟
ج – محل نمى شود و اگر جاهل یا ساهى بوده کفاره ندارد.
مـساله – س – اگر زنى احتمال بدهد در صورتى که درمحل سعى تقصیر کند موجب نمایان شدن موى سر اومى گردد, آیا مى تواند در منزل تقصیر کند؟
ج – مانعى ندارد و بعد از تقصیر محرمات بر او حلال مى شود.
مـسـالـه – س – آیـا زن مى تواند از زن دیگرى خواهش کندمقدارى از موى او را براى تقصیر کوتاه کند؟
ج – در صورتى که از احرام خارج شده باشد, اشکالى ندارد.
 
تبدیل حج تمتع به افراد
مساله – اگر زنى محرم شد و وقتى وارد مکه شد, به واسطه حیض یا نفاس نتواند طواف به جا آورد و اگـر بـخواهد در مکه بماند تا پاک شود, نمى تواند یا ترس آن را دارد که وقوف به عرفات را درک نـکند, در این صورت باید عدول کند به حج افرادو پس از به جا آوردن آن عمره مفرده به جا آورد.
مساله – س – خانمى که وظیفه او حج افراد است , عمره مفرده را تا چه وقتى بلاعذر مى تواند, تاخیر بیندازد؟
ج – باید مبادرت کند عرفا على الاحوط و به تاخیر نیندازد.
مساله – س – زنى که حیض بوده و نمى دانست و اعمال عمره را کاملا به جا آورد بفرمایید باید دوباره به جا آورد یاکافى است ؟
ج – اگر وقت دارد, باید طواف و نماز را اعاده کند, ولى اگروقت ندارد, این که وظیفه مبدل شده یا نه , محل اشکال است واحتیاط را مراعات نماید و براى حج افراد تلبیه بگوید و بعد ازآن هم عمره مـفـرده را به جا آورد, مانند دیگر زنان حائض که نمى رسند عمره تمتع را تمام کنند .
گفتن تلبیه احتیاطا براى آن است که شاید از احرام خارج شده باشد.
مـسـالـه – س – زنى که عادت ماهانه وقتیه و عددیه داشت ومثلا, روز هفتم ماه پاک مى شد, همان روز هفتم پاک شد وغسل کرد اعمال عمره اش را به جا آورد, روز بعد لک دید, بازغسل کرد و اعمال را انجام داد تا روز دهم و براى عرفات حرکت کرد, روز یازدهم هم لک دید, آیا حجش افراد است یاتمتع ؟
ج – در فرض مزبور وظیفه او تمتع است و همان عمره اش صحیح بوده است .
مساله – س – زنى روز هشتم خون دید, خیال کرد حیض است , احرامش را تبدیل به حج افراد کرد, بعد که به عرفات رفت , متوجه شد که استحاضه است , وظیفه او چیست ؟
ج – اگر وقت عمره ضیق شده (یعنى نمى تواند به مکه برگرددو اعمال عمره را به جا آورد, خواه بـه خاطر تنگى وقت باشد یابه خاطر عدم تمکن از مراجعت ) و طواف را عمدا تاخیرنینداخته , حج افراد را تمام کند و اگر حج او واجب است , عمره مفرده هم به جا آورد, اما اگر عمدا طواف و سعى را بـه تاخیرانداخته و وقت انجام اعمال هم ضیق شده , باید احتیاطا حج افراد را اتمام کند و سپس عمره مفرده را به جا آورد و سال دیگر حج خود را اعاده نماید.
 
احرام حج
مـساله – اگر زنى در عرفات یا مشعر لک دید و همان وقت یقین نمود که خون حیض است و قـبـلا در حـین اعمال عمره تمتع پاک نبوده است و وقت وقوفین اختیارى و یا اضطرارى آن باقى اسـت , ولـى وقت برگشتن به مکه و انجام عمره تمتع راندارد, در این صورت به حج افراد عدول مى کند.
مـساله – س – زنى که اعمال عمره تمتع خود را, به جهت عادت شدن انجام نداده است , صبح روز نـهـم در عـرفـات پـاک مى شود از طرفى آمدن به مکه براى انجام اعمال عمره تمتع به دلیل ازدحام در مسیر و یا نداشتن همراه , امکان ندارد,وظیفه اش چیست ؟
ج – اگر وقت عمره ضیق شده , حج او تبدیل به افرادمى شود.
مـسـاله – س – اگر فردى بعد از وقوف به عرفات و قبل ازوقوف به مشعر با زوجه خود جماع نماید, در صورت علم وعمد وظیفه آن دو چیست ؟
و در صورت جهل چه حکمى دارد؟
ج – اگـر از روى علم و عمد در احرام حج , قبل از وقوف به عرفه با زوجه خود جماع نماید, مسلما حـج او بـاطل است و قبل ازوقوف به مشعرالحرام هم بنا بر اقوى باطل است و در هرصورت کفاره آن یک شتر است و بعد از اتمام در سال آینده حج را اعاده کند, ولى در صورت جهل عمل او صحیح است وکفاره ندارد و حکم زن همانند مرد است , در صورتى که ازروى علم و عمد باشد.
مـساله – س – کسى که حج خود را به واسطه جماع باطل کرده از چه راهى مى تواند از احرام خارج شود؟
ج – جماع , در عمره تمتع مفسد نیست و چنانچه در حج فسادبه واسطه جماع باشد, باید عمل حج را تمام کند, گرچه فاسداست و با اتمام حج از احرام خارج مى شود.
 
وقوف به مشعرالحرام
مساله – براى زنها جایز است , مقدارى از شب را درمشعرالحرام توقف کنند و بعد به منى کوچ کـنند, حتى اگر عذرى هم نداشته باشند, ولى احتیاط واجب آن است که قبل از نصف شب حرکت نکنند. بنابراین, بر زنها وقوف بین الطلوعین واجب نیست .
 
واجبات منى
اول : رمى جمره عقبه
مساله – س – آیا زنان مى توانند در صورت ازدحام و عدم تمکن از رمى نایب بگیرند؟
ج – در صورتى که نتواند در شب رمى کنند, نایب گرفتن اشکالى ندارد.
دوم از واجبات منى قربانى است
سوم از واجبات منى تقصیر است
مساله – س – آیا زنان به کوتاه کردن ناخن مى توانند اکتفاکنند؟
ج – بـهتر آن است که تنها به کوتاه کردن ناخن اکتفا نکنند و ازموى سر نیز قدرى بزنند, بلکه این کار موافق احتیاط است .
مـسـالـه – س – آیـا پـس از تـقـصیر در حج , هرگونه لذت بردن از همسر حرام است یا فقط اختصاص به آمیزش دارد؟
ج – از مطلق تلذذ باید اجتناب نماید.
 
بیتوته در منى
مساله – س – زن و شوهرى که در حال احرام , آمیزش کرده اند تکلیفشان در بیتوته چیست ؟
ج – بـاید شب سیزدهم را نیز تا نصف شب بمانند و فرق نمى کند در احرام عمره تمتع مرتکب شده باشند یا در احرام حج .
مـساله – س – اگر کسى با زوجه خود در حال احرام کارهایى غیر از آمیزش انجام داده باشد تکلیف خود وزوجه اش در بیتوته چیست ؟
ج – اگـر غـیـر از جـماع , کارهاى دیگرى مثل بوسیدن و لمس کردن و غیر اینها انجام داده باشد, واجب نیست شب سیزدهم را در منى بیتوته کند.
مـسـالـه – کـسى که در احرام عمره تمتع , از صید و زن اجتناب نکرده , باید شب سیزدهم را بماند و این حکم اختصاص به احرام حج ندارد.
 
رمى جمرات سه گانه
مـسـاله – س – زنى که احتمال بدهد رمى, باعث قاعدگى او مى شود آیا کافى است در رمى , نایب بگیرد؟
ج – اگر در اثر آن به مشقت مى افتد, عذر محسوب مى شود ومى تواند نایب بگیرد.
مـسـاله – س – آیا مى شود زنها را شب دهم , بعد از نصف شب از مشعر به منى حرکت دهند و هـمان شب آنان را به جمره عقبه ببرند و رمى کنند و بعد به خیمه برگردانند و نزدیک غروب روز یـازدهم مجددا آنان را به جمرات ببرند, تا شب دوازدهم , هم رمى روز یازدهم را انجام دهند و هم رمى روزدوازدهم را با توجه به ازدحام و خطرهاى احتمالى ؟
ج – بـراى زنـهـا رمى جمره عقبه پس از وقوف در مشعر و آمدن به منى در همان شب عید قربان مانع ندارد, ولى رمى روزیازدهم و دوازدهم , در صورتى براى آنان در شب صحیح است که از رمى در روز معذور باشند.
مساله – س – چون رمى جمره در روز عید براى زنها کاربسیار دشوارى است و شبها هم ایاب و ذهاب زیاد است آیازنها مى توانند جهت رمى نایب بگیرند که اصلا خودشان ازخیمه بیرون نروند یا نه ؟
ج – در صورت عذر و عدم امکان رمى در شب , نایب گرفتن جایز است .
 
مـسـالـه – س – کسانى که با عذر از رمى در روز مى توانندشب رمى کنند, آیا لازم است شب رمى کنند یا مى توانند همان روز نایب بگیرند؟
ج – نمى توانند نایب بگیرند.
 
 
احکام طواف نساء
مـسـالـه – طواف نساء به مرد اختصاص ندارد, بلکه بر زن هم واجب است و اگر به جا نیاورد, تمام انواع تلذذ و تمتع از مردبر او حرام است .
مساله – اگر زنى طواف نساء را فراموش کرد و به وطن خود برگشت , پس اگر مى تواند باید خودش برگردد و آن را به جاآورد و اگر نمى تواند یا مشقت دارد, باید نایب بگیرد و تا زمانى که آن را خـودش یا نایبش به جا نیاورده شوهر بر او حلال نمى شود و اگر در این مدت نزدیکى کرده باید یک هدى به عنوان کفاره قربانى کند و بنا بر احتیاط یک شتر قربانى کند.
مساله – س – آیا زن در صورت ترس از عادت مى تواندطواف نساء را بر سعى مقدم کند؟
ج – در حـال ضرورت جایز است , طواف نساء را قبل از سعى به جا آورد, لکن احتیاط در آن است که نایب هم بگیرد که بعداز سعى به جا آورد.
مـساله – س – زنى که اعمال حج خود را بر وقوفین مقدم داشته , بعد از سعى حائض مى شود.
شوهرش در همان وقت به نیابت از او طواف نساء را انجام مى دهد, آیا این نیابت صحیح است ؟
ج – صـحـیـح نیست , و تقدیم براى کسى است که خودش طواف مى کند و احتیاط آن است که به آن چه مقدم داشته هم اکتفانکند.
مساله – س – آیا پیش از به جا آوردن طواف نساء و بعد ازانجام تقصیر و اعمال بعدى تمام انواع تلذذ و تمتع حرام است ویا اختصاص به جماع دارد؟
ج – از مطلق تلذذ, باید اجتناب شود.
مـساله – س – شخصى بعد از حج , ازدواج کرد و داراى فرزند شد, بعدا متوجه مى شود که در حج طواف نساء رانیاورده است حکم زن و فرزندان او چگونه است و نسبت به طواف باید چه کند؟
ج – با فرض جهل , فرزند او حکم حلال زاده را دارد, ولى عقدازدواج باطل است و باید طواف نساء را انجام دهد و اگربخواهد مى تواند بعد از آن تجدید عقد نماید.
مساله – اگر کسى بعد از مراجعت از مکه , شک کند که طواف نساء حج یا عمره مفرده را انجام داده یا نه , باید طواف نساء را انجام دهد.
مـسـالـه – س – مـردى به زنش گفت وظیفه من طواف نساءاست , ولى تو باید طواف رجال به جا آورى زن به جاى نیت طواف نساء, طواف رجال کرد, آیا کافى است یانه ؟
ج – اگر منظورش اداى وظیفه است , مانعى ندارد.
مـساله – س – آیا بر پیرمردان یا پیرزنان که عمل زناشویى در مورد آنان وجود ندارد و ازدواج هـم نـمى کنند,طواف نساء واجب است به طورى که اگر طواف نساء را به جانیاورند اشکال داشته باشد؟
ج – طواف نساء عمل واجبى است که باید انجام داده شود.
مـسـالـه – س – اگر کسى طواف نساء را به جا نیاورد, زن براو حرام مى شود بفرمایید آیا فق ط مقاربت حرام است یا سایراستمتاعات نیز حرام است و اگر فرزندى به وجود بیایدحلال زاده است یا نه ؟
ج – سایر استمتاعات نیز حرام است .
فرزند او حلال زاده است .
 
تقدیم اعمال مکه
مساله – س – زنهایى که ترس دارند به هنگام برگشتن ازمنى گرفتار عادت ماهانه مى شوند و نمى توانند در مکه بمانندتا پاک شوند وظیفه شان چیست ؟
ج – بـراى آنان جایز است بعد از آن که محرم به احرام حج شدند قبل از رفتن به عرفات , اعمال مکه را (طواف حج و نمازآن سعى و طواف نساء و نماز آن ) به جا آورند و عمل آنهامجزى است .
مساله – تقدیم اعمال مکه براى ذوى الاعذار جایز است ولازم نیست و کسانى که اعمال حج را مقدم بر وقوفین مى نمایند, لازم نیست نزدیکترین زمان به موقفین را رعایت کنند.
مـسـالـه – س – زنى به خاطر ترس از حیض , اعمال مکه رامقدم مى دارد, ولى بعدا خلاف آن ظاهر شد و زن حائض نشد,آیا اعاده اعمال لازم است ؟
ج – اعاده اعمال لازم نیست , گرچه احوط مى باشد.
مـسـالـه – س – آیـا نایب هم اگر خوف حیض یا مرض داشته باشد, مى تواند اعمال حج را بر وقوفین و اعمال منى مقدم بدارد یا نه ؟
ج – مانعى ندارد.
مـسـالـه – اگر بعد از ورود به مکه نتواند, بعضى از اعمال مکه را انجام دهد, مثل این که زن حـائض بـود یـا حـائض شـد و کـاروان بـه او مهلت ماندن را نداد, باید براى آنچه مقدور او نیست نایب بگیرد و آن چه را مى تواند, خودش باید انجام دهد.
مساله – س – بانوانى که به واسطه خوف از عادت ماهانه , طواف زیارت و طواف نساء را مقدم مى دارند, آیا تمام محرمات بر آنها حلال مى شود, حتى بوى خوش یا نه ؟
ج – بوى خوش بر آنها حلال نمى شود و تمام محرمات بعد ازتقصیر در منى حلال مى شود.
مساله – س – زنى اعمال حج را به دلیل خوف از عادت براعمال منى مقدم داشت , ولى چون طـواف یـا سـعـى را قـطع کرده بود, به طورى که مى باید اتمام و اعاده کند و چنین کرد آیا بعداز اعمال منى بر عهده او چیزى نیست؟
ج – اگر وظیفه را انجام داده , چیزى بر عهده او نیست .
مساله – کسانى که اعمال حج را بر وقوفین مقدم مى دارند, باید تمام اعمال را مقدم بدارند و نـیـز بـاید با احرام حج باشد و اگر از روى جهل , بدون احرام اعمال مکه را انجام دادند,باید قبل از وقوفین و یا بعد از وقوفین و اعمال منى آنها را بااحرام اعاده کنند.
مساله – تشخیص عذر براى کسانى که اعمال مکه رامقدم مى دارند, با خود مکلف است .
مساله – س – اگر کسى فقط ترس این را داشته باشد که بعد از برگشت از منى در اثر ازدحام نتواند طواف کند یا به مشقت بیفتد, آیا مى تواند اعمال حج را مقدم دارد یانه ؟
ج – مورد جواز تقدیم نیست و نمى تواند مقدم دارد.
 
مسائل متفرقه
مـساله – اگر کسى در مسجدالحرام یامسجدالنبى (ص ) جنب و یا حائض شد, باید فورا خارج شود وبراى خروج از مسجد, تیمم بدل از غسل جنابت کند.
مساله – اگر زنى در ایام عادت باشد, نباید واردمسجدالنبى (ص ) بشود, حتى نمى تواند از یک در وارد شـود و ازدر دیـگـر بـیرون برود و همچنین , بنا بر احتیاط واجب , نباید درحرم امامان (ع ) توقف کند.
مـسـالـه – س – آیـا حـائض و جـنـب و نـفساء مى توانند ازمقدار توسعه یافته مسجدالحرام و مسجدالنبى (ص) عبورکنند یا خیر؟
ج – نمى توانند.
مساله – س – آیا زن مستحاضه قلیله یا کثیره , مى تواند درمسجدالنبى (ص ) بدون غسل یا وضو توقف کند؟
ج – مى تواند اما احتیاط مستحب در مستحاضه متوسطه وکثیره این است که غسل کند.
مساله – س – با توجه با این که امروزه زنان را به قبرستان بقیع راه نمى دهند آیا توقف آنان کنار دیوار بقیع براى زیارت در حال عادت ماهانه جایز است ؟
ج – اشکال ندارد.
مساله – س – آیا زن حائض , غیر از حرم ائمه (ع ) مى تواندبه دیگر امام زاده ها برود یا نه ؟
ج – مانعى ندارد, مگر این که موجب هتک حرمت شود.
مـسـالـه – س – آیـا زن حـائض و نـفـسـاء مـى تـوانـد از سـایرمساجد مدینه منوره به غیر از مسجدالنبى (ص) عبور کند؟
ج – اگر از یک در داخل و از در دیگرى خارج شود, مانعى ندارد.