احکام تقلید

بر همه مکلفین لازم است احکام مورد نیاز خود را یاد بگیرند تا بتوانند به وظایف خود عمل کنند و سعادت دنیا و آخرت را کسب کنند.

از آن‌جا که همه مردم نمى‌توانند در تشخیص و استخراج احکام الهی از منابع آن، تخصص لازم را به‌دست آورند و تنها افراد اندکی به نام «مجتهد» به این امر موفق مى‌شوند، دیگران برای شناخت احکام دین و وظیفه خود به آنان مراجعه می‌کنند.

 

 

مجتهد

شخصی است که مى‌تواند با بهره‌گیری از علوم و دانش‌های لازم، وظایف و تکالیف دینی را از منابع آن استخراج کند.

کسی که مسائل دینی را با استفاده از قرآن ، روایات معصومین (علیهم السلام)، عقل و اجماع به ما می‌رساند و سخنی از روی خواسته و سلیقه خود نمی‌گوید، بلکه آن‌چه را که از قرآن و روایات فهمیده، بازگو می‌کند.

بنابراین، تقلید و پیروی از مجتهد، اطاعت از شخص نیست، بلکه اطاعت از احکام خداست که توسّط مرجع تقلید به دست ما رسیده.

بالاتر این‌که، اطاعت از پیامبران نیز اطاعت از شخص نیست، بلکه اطاعت از فرمان خدا و وحی است.

کسی که مجتهد نیست و نمی‌تواند احکام و دستورهای الهی را به دست آورد، باید از مجتهد تقلید کند.

وظیفه اکثر مردم در احکام دین، تقلید است چون افراد کمی هستند که بتوانند در احکام، اجتهاد کنند.

 

 

شرایط مجتهد

اعلم باشد = دانش فقهی او از سایر مجتهدین زمان خود بیشتر باشد.

عادل باشد =  در پی انجام واجبات و پرهیز از گناهان است و گناهان کبیره را انجام نمی‌دهد و گناه صغیره را تکرار نمی‌کند.

کسی که بر تقلید میت باقی مانده است، در مسائلی که میت در آنها فتوا ندارد و همچنین مسائل جدید (مستحدثه)، باید از مجتهد زنده تقلید کند.

کسی که تازه به سن بلوغ رسیده است، یا تاکنون تقلید نمی‌کرده، باید مجتهدی را انتخاب کند که زنده باشد و نمی‌تواند از مجتهدی که فوت کرده تقلید کند.

کسى که از مجتهدی تقلید می‌کند، اگر مرجع تقلیدش از دنیا برود، می‌تواند با اجازه مجتهد زنده، بر تقلید وی باقی بماند.

 

 

راه های شناخت مرجع تقلید

1. بر مکلف واجب است که جهت شناختن مجتهد اعلم جستجو کند.

2. انسان در تقلید مستقل است و تابع دیگران نمی‌باشد، مثلاً زن در این مسأله تابع شوهر نیست و هرکس را داراى شرایط تشخیص داد از او تقلید مى‌کند، هرچند شوهرش مقلد مجتهد دیگرى باشد.

3 ـ انسان می‌تواند از یکی از راه‌های زیر، مجتهد و اعلم را تشخیص دهد:

خودش یقین کند، مثل آن‌که از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد.

دو نفر عالم عادل اهل خبره، مجتهد و اعلم بودن کسی را تصدیق کنند.

عده‌ای از اهل علم که می‌توانند مجتهد و اعلم را تشخیص دهند و از گفته آنان اطمینان پیدا مى‌شود، مجتهد بودن یا اعلم بودن کسی را تصدیق کنند.

 

 

شرایط بقاء بر تقلید میت

اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند از دنیا برود، باید از مجتهد زنده تقلید کرد.

تقلید از میت ابتدأً جایز نیست، ولی بقاء بر تقلید میت با اجازه مجتهد زنده اشکال ندارد.

1. بقای بر تقلید میت اشکال ندارد، یعنی کسی که در زمان حیات مجتهدی به فتاوایش یا بعضی از آنها عمل کرده باشد، می‌تواند بر تقلید او باقی بماند، حتی در مسائلی که در زمان حیات آن مجتهد به آنها عمل نکرده نیز می‌تواند از وی تقلید کند، مثلاً در زمان حیات او به حج نرفته و اکنون پس از مرگ او به حج می‌رود، می‌تواند مناسک حج را مطابق فتوای او عمل کند.

2. بقای بر تقلید میت باید با اجازه مجتهد زنده باشد، یعنی چنان‌چه به فتوای مجتهد زنده بقای بر تقلید میت جایز باشد، می‌تواند همچنان از او تقلید کند.

3. کسی که بر تقلید میت باقی مانده، در مسائلی که میت فتوا نداده و همچنین در مسائل جدید (مستحدثه) باید از مجتهد زنده تقلید کند.

 

 

 

* یادآوری نکته مهم:

چون اغلب زائرین پیش از این مسائل حج را یاد نگرفته‌اند و عمل نکرده‌اند، کسانی‌که در زمان مرجع قبلی خود به حجّ مشرف نشده‌اند، نمی‌توانند در مسائل حج و عمره باقی بر میت باشند، مگر به نظر مراجعی که بقاء بر میت را اجازه دهند، حتی در مسائلی که عمل نکرده‌اند.